Yeni araştırma, bonoboların sesleri birleştirerek yeni anlamlar oluşturabildiğini ortaya koydu
İnsan dili, kelimeleri bir araya getirerek sonsuz sayıda anlam yaratabilme yetisiyle diğer tüm hayvan iletişim sistemlerinden ayrılır. Bu yeti, dilin gücünün temelini oluşturur. Ancak yeni bir araştırma, bu yetinin “daha mütevazı” bir versiyonunun bonobolarda da bulunduğunu gösterdi.
Araştırmaya göre bonobolar, farklı sesleri birleştirerek yeni anlamlar taşıyan çağrılar oluşturabiliyor. Bu da daha önce yalnızca insanlara özgü olduğu sanılan bir yetinin, aslında bizden çok daha eski kökenleri olabileceğini düşündürüyor.
Yeni Bir Dönüm Noktası
Çalışmaya katılmayan Evrimsel Biyolog Maël Leroux, bulgular için şu yorumu yaptı:
“Bu araştırma, alanın çehresini değiştirecek. İnsanlara özgü olduğu sanılan bir yetiye dair ikna edici kanıtlar sunuluyor.”
“Sadece Birleştirme” Değil, “Yeni Anlam Yaratma”
Daha önce bazı hayvan türlerinin farklı çağrıları bir arada kullanabildiği gösterilmişti, ancak bu çağrılar sadece anlamların toplamı niteliğindeydi. Oysa insan dili, birleştirdiği kelimelerden yeni ve daha karmaşık anlamlar üretebilir.
Örneğin:
“Uzun aşçı” → sadece “uzun” ve “aşçı” anlamlarının toplamı
Ama “iyi aşçı” → sadece “iyi” ve “aşçı” değildir. O kişi belki sadece yemek yapmada iyidir, ama başka konularda kötü olabilir.
Bonoboların da benzer şekilde toplamın ötesine geçen anlamlar üretip üretemediğini görmek isteyen araştırmacılar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki Kokolopori Bonobo Rezervi‘nde 8 ay boyunca bonoboları gözlemledi.
700’den Fazla Farklı Çağrı
Araştırmacı Mélissa Berthet, her sabah saat 4’te yola çıkıp bonoboların gece yuvalarını terk etmeden önce onları buldu. Gün boyunca tüm seslenmeleri ve bunların bağlamlarını kaydetti: Kim yaptı, ne yapıyordu, diğerleri nasıl tepki verdi, hava nasıldı…
Sonuçta 700’den fazla seslenme kaydedildi. Birçoğu, iki farklı çağrının birleşiminden oluşuyordu (örneğin “ıslık ve ötüş” ya da “yüksek ötüş ve düşük ötüş”).
Araştırma ekibi, insan dilindeki yöntemlere benzer şekilde bu çağrıların bağlamlarını istatistiksel olarak analiz etti.
“Toplamdan Fazlası” Olan 3 Çağrı
Üç çağrı kombinasyonu, birleşen çağrılardan farklı ve yeni anlamlar taşıyor gibiydi. Öne çıkanlardan biri:
“Yüksek ötüş ve düşük ötüş”
“Düşük ötüş”: Genelde heyecanlı anlarda kullanılıyor → “Heyecanlıyım” anlamına geliyor.
“Yüksek ötüş”: Dikkat çekmek için kullanılıyor → “Bana dikkat et” anlamına geliyor.
Ama birlikte kullanıldıklarında bu iki anlamın toplamı olmuyor. Bu kombinasyon, özellikle bir başka bonobo saldırgan bir gösteri yaparken kullanılıyor. Anlamı şuna benziyor olabilir:
“Bu gösteriyi durdurun” ya da “Şuna dikkat edin, bir sorun var!”
Yani birleşim, yeni ve durumsal bir mesaj iletiyor.
Evrimsel Bir Kalıntı Olabilir
UZH araştırmacısı Simon Townsend’e göre bu yeti, insanlarla bonoboların 7 milyon yıl önceki ortak atasından miras kalmış olabilir. Bu da dilin evrimi hakkında bildiklerimizi kökten değiştirebilir.
Daha da heyecan verici olan şey, araştırmada kullanılan yöntem:
Her seslenme detaylı bir şekilde bağlamsal verilerle eşleştirildi.
Bu da diğer hayvan türlerinin iletişim sistemlerini anlamak için yepyeni bir kapı aralıyor.
Sadece Jestler Değil, Sesler de Zengin
Şimdiye kadar primat iletişimi araştırmaları genellikle jestlere odaklanmıştı. Ancak bu çalışma, bonoboların sesli çağrılarının da karmaşık ve anlamlı olduğunu ortaya koyuyor.
Araştırmacılar artık sadece bonobolar değil; şempanzeler, gibonlar ve marmosetler gibi diğer türlerde de benzer sesli iletişim sistemlerini araştırmak istiyor.
Sonuç:
Bonobolar, insan dilinin temel özelliklerinden biri olan anlam yaratıcı kombinasyonlar kurabiliyor. Bu, dili yalnızca insanlara özgü kılan algının sorgulanmasına yol açıyor.
Ve belki de, dilin kökenleri düşündüğümüzden çok daha eskiye dayanıyor.
